Stres
W kolejnym cyklu z serii "Parszywa dwunastka" opisuję, chyba najczęściej występujący czynnik czyli stres.
Lotnictwo, ze względu na swoją naturę, jest dziedziną wyjątkowo podatną na wpływ stresu na personel. Stres w lotnictwie jest uznawany za jeden z kluczowych czynników ryzyka wpływających na bezpieczeństwo lotów, klasyfikowany jako czwarty element listy znanej jako "Dirty Dozen" – dwunastu największych zagrożeń dla bezpieczeństwa operacji lotniczych. Zrozumienie mechanizmów, źródeł stresu oraz sposobów jego zarządzania jest kluczowe dla zwiększenia efektywności i bezpieczeństwa w branży.
Stres w lotnictwie może wynikać z wielu źródeł, takich jak napięte harmonogramy pracy, długie godziny pracy, skomplikowane procedury operacyjne, a także z trudnych warunków atmosferycznych i awarii technicznych. Trudno jest również nie zauważyć jak warunki pracy, kultura organizacyjna, relacje pom między pracownikami wpływają na zdolność załogi do przetwarzania informacji, podejmowania decyzji oraz wykonania zadań operacyjnych.
Rodzaje stresu:
- Stres fizjologiczny: Obejmuje zmęczenie, niedobory snu oraz problemy z odżywianiem, które mogą wpływać na wydajność.
- Stres psychologiczny: Powiązany z presją czasu, dużą odpowiedzialnością oraz nieprzewidywalnością warunków, co wpływa na zdrowie psychiczne pracowników.
- Stres środowiskowy: Wynika z hałasu, ograniczonej przestrzeni oraz zmiennych warunków pogodowych.
Przykłady katastrof lotniczych:
Można zaryzykować stwierdzenie, że w prawie każdej katastrofie lotniczej, stres był dodatkowym czynnikiem mającym wpływ na tragiczne wydarzenia. Trudno sobie wyobrazić, załogę samolotu, mającą na przykład uszkodzony silnik która ląduje spokojnie bez stresu. Przykładem takiej katastrofy być, chyba najczęściej opisywana największa katastrofa lotnicza która miała miejsce 27 marca 1977 roku. Doszło do niej, gdy dwa samoloty – Boeing 747 należący do KLM i Boeing 747 należący do Pan Am – zderzyły się na pasie startowym lotniska Los Rodeos na Teneryfie.
Głównymi przyczynami katastrofy były złe warunki pogodowe, które znacznie ograniczały widoczność, oraz szereg nieporozumień i błędów w komunikacji między załogami a wieżą kontroli. Stres miał kluczową, negatywną rolę w tej tragedii. Kierujący samolotem KLM pilot, pod silnym wpływem stresu związanego z opóźnieniem i pośpiechem w powrocie do Amsterdamu, podjął decyzję o rozpoczęciu startu bez jasnego potwierdzenia z wieży kontroli, że pas jest wolny. Jednocześnie załoga Pan Am, również znajdująca się w stresującej sytuacji z powodu złej widoczności i niejasnych instrukcji, nie zdołała na czas opuścić pasa startowego. W przypadku tej katastrofy, stres miał ogromny wpływ nie tylko na decyzje kapitana samolotu KLM, ale także na pierwszego oficera, który był w trudnej sytuacji związanej z planowanym egzaminem. Pierwszy oficer, mimo swojego doświadczenia, miał być oceniany podczas tego lotu, co z pewnością wpłynęło na jego stan psychiczny. Sytuacja ta mogła przyczynić się do tego, że mniej stanowczo reagował na decyzje kapitana, które były podejmowane pod wpływem pośpiechu i chęci jak najszybszego wznowienia lotu.
Techniki radzenia sobie z stresem:
W obliczu rosnącej presji związanej z wymaganiami bezpieczeństwa i efektywności, branża lotnicza coraz intensywniej koncentruje się na programach wellbeing (dobrostanu) pracowników, które są ściśle powiązane z szeroko rozumianą strategią ESG (środowisko, społeczność, ład korporacyjny). Utrzymywanie wysokiego poziomu dobrostanu pracowników przyczynia się nie tylko do ich zdrowia psychicznego i fizycznego, ale także wpływa na zrównoważony rozwój całych organizacji.
- Techniki relaksacyjne i medytacyjne
Techniki relaksacyjne, takie jak głębokie ćwiczenia oddechowe, medytacja, czy praktyki medytacyjne, zyskują na popularności w środowiskach wysokiego stresu, takich jak lotnictwo. Umożliwiają one pracownikom zarządzanie reakcjami na stres w sposób bardziej świadomy i kontrolowany. Regularna praktyka medytacji może zmniejszyć poziom kortyzolu, hormonu stresu, co przekłada się na lepszą koncentrację, spokój i zdolność do podejmowania trafnych decyzji w sytuacjach krytycznych.
- Zarządzanie czasem pracy
Odpowiednie planowanie grafików pracy, które uwzględniają odpowiednią równowagę między czasem pracy a odpoczynkiem, jest kluczowe dla zapobiegania wypaleniu zawodowemu. W lotnictwie, gdzie godziny pracy mogą być nieregularne i wymagające, zapewnienie, że załogi mają wystarczająco dużo czasu na regenerację, jest nie tylko kwestią zdrowia, ale również bezpieczeństwa operacyjnego. Dobre praktyki w tym zakresie są często podkreślane w strategiach ESG firm, które podkreślają zrównoważone zarządzanie zasobami ludzkimi.
- wsparcie psychologiczne
Dostęp do wsparcia psychologicznego, w tym regularne konsultacje z psychologami specjalizującymi się w obszarze lotnictwa, to kolejny filar programów wellbeing. Psychologowie mogą pomagać pracownikom w identyfikacji osobistych źródeł stresu oraz rozwijaniu indywidualnych strategii radzenia sobie z nim. Programy te często obejmują także szkolenia z zakresu zarządzania stresem, które uczą, jak rozpoznawać jego pierwsze symptomy i efektywnie przeciwdziałać jego negatywnym skutkom.
- symulacje i treningi
Praktyczne ćwiczenia w symulatorach lotu, które imitują różne scenariusze awaryjne, są fundamentem szkoleń lotniczych. Poprzez regularne treningi, załogi mogą lepiej przygotować się do radzenia sobie ze stresem w rzeczywistych warunkach. Te symulacje uczą, jak zachować spokój i jasność umysłu, co jest nieocenione w sytuacjach wymagających szybkiego i skutecznego reagowania.
- Kultura organizacyjna
Kultura organizacyjna w firmach ma znaczący wpływ na poziom stresu wśród pracowników, wpływając na ich samopoczucie, efektywność pracy, a także zdolność do radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. W środowisku lotniczym, gdzie bezpieczeństwo i precyzja są kluczowe, kultura organizacyjna może odgrywać szczególnie istotną rolę. Szczególna rolę odgrywają tutaj takie elementy jak: otwartość na komunikację, wsparcie ze strony zarządu, normy i oczekiwania, szkolenia i rozwój, równowaga między życiem prywatnym i zawodowym.
Programy wellbeing są coraz częściej integrowane z polityką ESG firm lotniczych, co manifestuje się nie tylko w dbałości o zdrowie fizyczne i psychiczne pracowników, ale także w trosce o środowisko pracy i etyczne zarządzanie. Poprzez te programy, firmy dążą do tworzenia trwałej wartości, która przekłada się na zwiększoną lojalność i satysfakcję pracowników, a także lepsze wyniki operacyjne.
Zarządzanie stresem w branży lotniczej, przy jednoczesnym nacisku na well-being i zgodność z zasadami ESG, nie tylko poprawia jakość życia pracowników, ale staje się też czynnikiem konkurencyjnym na rynku. Firmy, które skutecznie implementują te strategie, zyskują reputację odpowiedzialnych i atrakcyjnych pracodawców, co w długoterminowej perspektywie przekłada się na ich stabilność i rozwój.
Podsumowanie
Stres w lotnictwie może mieć poważne konsekwencje, ale przez odpowiednie szkolenia, wsparcie i techniki zarządzania, jego negatywne skutki można minimalizować. Zrozumienie i adresowanie różnych rodzajów stresu jest kluczowe dla utrzymania bezpieczeństwa i efektywności w tej wymagającej dziedzinie. Pamiętajmy również o znaczącej roli SMS-a oraz Just Culture które są kluczowymi elementami w kształtowaniu kultury organizacyjnej w branży lotniczej, mający znaczący wpływ na zarządzanie stresem w miejscu pracy. Te systemy i praktyki nie tylko promują bezpieczeństwo, ale również tworzą środowisko, w którym pracownicy mogą otwarcie komunikować o błędach i problemach bez obawy przed niesprawiedliwymi konsekwencjami, co bezpośrednio wpływa na redukcję stresu.
Ale to już inna historia, na kolejny tekst……..