Nowoczesne Systemy Zarządzania na Kolei - Klucz do Efektywnego i Bezpiecznego Transportu
Współczesne kolejnictwo stoi przed wyzwaniem ciągłego podnoszenia efektywności i bezpieczeństwa. Kluczową rolę w tym procesie odgrywają nowoczesne systemy zarządzania, które integrują zaawansowane technologie i procedury operacyjne. W artykule przedstawiam, jak nowoczesne systemy zarządzania przyczyniają się do osiągnięcia tych celów, zapewniając płynność operacji i najwyższy poziom bezpieczeństwa w transporcie kolejowym.
Jakie są systemy zarządzania jakością stosowane w branży kolejowej?
W branży kolejowej najpowszechniej stosowanym systemem zarządzania jakością jest ISO 9001. Innym coraz powszechniej wykorzystywanym systemem jest ISO 22163:2023 znany pod nazwą IRIS, który powstał w 2005 roku[i] pod nadzorem UNIFE. IRIS (ang. International Railway Industry Standard) to system zarządzania jakością w branży kolejowej. Jest to już 4 rewizja normy, wcześniej obowiązała wersja ISO/TS 22163:2017. System ten oparty jest na wymaganiach normy ISO 22163 oraz rozwinięciem normy ISO 9001 o specyficzne wymagania z branży kolejowej. IRIS oprócz wymagań jakościowych kładzie nacisk na kwestie związane z bezpieczeństwem technicznym oraz niezawodnościom.
Czym jest kolejowy „SMS” i “MMS”?
SMS (ang. Safety Management System), czyli System Zarządzania Bezpieczeństwem. Opiera się na wymaganiach zawartych w rozporządzeniu Komisji (UE) 2018/762. Jest dedykowany i obowiązkowy dla przewoźników kolejowych i zarządców infrastruktury. Ma na celu bezpieczne zorganizowanie przewozów kolejowych.
MMS (ang. Maintenance Management System) to System Zarządzania Utrzymaniem pojazdów kolejowych i dotyczy podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie. Na MMS składają się cztery funkcje:
- zarządzania, która ma na celu pełnić nadzór nad pozostałymi,
- funkcja rozwoju utrzymania,
- zarządzania utrzymaniem taboru,
- przeprowadzania utrzymania.
MMS opiera się na wymaganiach zawartych w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 2019/779. Od 16 czerwca 2022 roku jest obligatoryjny dla podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie wszystkich rodzajów pojazdów tj. lokomotyw, zespołów trakcyjnych, wagonów oraz innych pojazdów specjalnych, które są zarejestrowane w EVR. Zakłady przeprowadzające tylko i wyłącznie utrzymanie pojazdów lub ich podzespołów mogą dobrowolnie certyfikować się na jedną ze wskazanych funkcji. Wcześniej obowiązek dotyczył tylko wagonów towarowych.
Po co nam systemy zarządzania na kolei?
Ludzie od zawsze czuli potrzebę podróżowania, przemieszczania się w różne miejsca, niejednokrotnie oddalone o kilka tysięcy kilometrów. W starożytności pokonywanie długich tras trwało nawet dziesiątki miesięcy. Chcąc skrócić ten czas zaczęto wprowadzać coraz to nowsze i szybsze środki transportu. Postęp techniki pozwolił na zastosowanie pojazdów mechanicznych, a to przyczyniło się do powstania pojazdów szynowych, jako transportu zbiorowego.
Jednak pojawienie się urządzeń mechanicznych niosło ze sobą a również negatywne skutki. Tam gdzie pojawia się człowiek i pojazd mechaniczny, prędzej czy później zawsze dochodzi do wypadku. Nieszczęśliwe wydarzenia na kolei zdarzają się praktycznie codziennie, ale jeśli chodzi o poszkodowanych przeważnie są to ludzie znajdujący się poza pojazdem. Do takich wypadków, gdzie mogą ucierpieć pasażerowie dochodzi rzadko, dlatego transport kolejowy uznawany jest za jeden z bezpieczniejszych środków transportu zbiorowego. Jednak jeśli już dojdzie do takiego zdarzenia giną dziesiątki osób.
Ale co to ma wspólnego z systemami zarządzania jakością? Otóż więcej niż możesz sobie wyobrazić – w systemach zarządzania jakością chodzi o to, żeby zapewnić jak najwyższą jakość produkowanych wyrobów. W branży kolejowej wysoka jakość bezpośrednio przekłada się na bezpieczeństwo pasażerów. Każdy producent w branży kolejowej powinien mieć świadomość, że klientem końcowym zawsze jest pasażer. Jeśli wyprodukuję drzwi z wadliwym oprogramowaniem, pasażer może wypaść z jadącego pociągu. Jeśli wyprodukuję wadliwe zestawy kołowe mogę spowodować wykolejenie pojazdu. Przykładów można by mnożyć, zaczynając od bardzo odpowiedzialnych podzespołów jak układy hamulcowe, aż po bardzo małe jak np. gniazdka w fotelach, które niezgodne z wymaganiami mogą spowodować porażenie prądem. Im zapewnimy większą jakość wyrobów, tym bardziej zadbamy o to, żeby pasażerowie mogli dojechać bezpiecznie na miejsce, jak i na czas!
Systemy zarządzania pozwolą nam zadbać o jakość naszego produktu w usystematyzowany sposób, zapewnić powtarzalność, wyeliminować błędy poprzez analizowanie przyczyn źródłowych ich powstania.
Niezależnie od tego, jaki system zdecydujesz się wdrożyć, każdy z nich oparty jest na zasadzie PDCA (ang. Plan - Do - Check - Act) oraz zawiera wymagania, które pomogą zadbać o najwyższą jakość i bezpieczeństwo.
Wykaz certyfikowanych podmiotów oraz jednostek certyfikujących znajdziesz na stronach:
IRIS: www.iris-rail.org (zakładki: Certificates /certifies companies, CB / Certifications bodies)
MMS i SMS: https://eradis.era.europa.eu/safety_docs/licences/default.aspx
Autor: Magdalena Wielgolaska, Auditor
[i] Źródło: https://www.iris-rail.org/index.php?page=global&content=global_information&desc=about