Zarządzanie środowiskowe, jako świadome i systematyczne podejście do minimalizowania negatywnego wpływu działalności człowieka na środowisko, ma swoje korzenie w międzynarodowych inicjatywach podejmowanych od lat siedemdziesiątych XX wieku. Narodziła się potrzeba proaktywnego zarządzania środowiskowego, które stałoby się integralną częścią strategii biznesowej. O kluczowym elemencie tego podejścia czyli o uniwersalnych zasadach i najlepszych praktykach przeczytasz właśnie w tym artykule.
Kluczowy moment – Konferencja Narodów Zjednoczonych
Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Środowiska Człowieka, która odbyła się w Sztokholmie w 1972 roku, wzbudziła liczne refleksje nad skutkami środowiskowymi działalności człowieka. Od końca lat 80 XX wieku biznes z coraz większa uwagą przyglądał się złożonej naturze wyzwań i problemów środowiskowych. Na tym gruncie naturalnie wyrosła potrzeba zademonstrowania zaangażowania w ochronę środowiska. Firmy zaczęły zdawać sobie sprawę, że tradycyjne, reaktywne podejście do ochrony środowiska, polegające głównie na naprawie szkód po ich powstaniu, jest niewystarczające. Konieczne stało się wprowadzenie proaktywnego podejścia, które uwzględniałoby zarządzanie środowiskowe jako integralną część strategii biznesowej. Potrzebny był jednak uniwersalny zestaw zasad i najlepszych praktyk w tym zakresie.
BS 7750 – pierwszy standard zarządzania środowiskowego
BS 7750, opublikowany przez British Standards Institution (BSI) w 1992 roku, był pierwszym na świecie standardem dotyczącym systemów zarządzania środowiskowego (EMS). Stanowił kamień milowy w podejściu organizacji do ochrony środowiska, wprowadzając ustrukturyzowane metody zarządzania, zmierzające do ciągłej poprawy w zakresie ograniczania presji na środowisko. Standard wymagał, aby organizacje ustanowiły politykę środowiskową, która zawierała kluczowe zobowiązania:
- do zgodności z przepisami,
- do zapobiegania zanieczyszczeniom,
- do ciągłego doskonalenia.
Organizacje musiały identyfikować swoje aspekty środowiskowe, ustalać cele i zadania, a także opracowywać programy zarządzania środowiskowego, które pomagały w osiąganiu tych celów. Skuteczność funkcjonowania BS 7750 w organizacji miały zapewniać przeglądy i monitoring postępów, potwierdzone odpowiednio udokumentowanymi informacjami. Wprowadzenie BS 7750 miało ogromny wpływ na sposób, w jaki organizacje zarządzały swoimi oddziaływaniami na środowisko. Standard ten pomógł firmom zrozumieć, że ochrona środowiska może iść w parze z efektywnością operacyjną oraz przynosić korzyści ekonomiczne. Lepsza organizacja pracy, mitygacja ryzyka oraz poprawa wizerunku firmy to tylko niektóre z korzyści. BS 7750 stał się również fundamentem dla międzynarodowego standardu ISO 14001, opublikowanego w 1996 roku.
EMAS – europejski system ekozarządzania
Już rok po opublikowaniu BS 7750 Komisja Europejska zaprezentowała EMAS – system ekozarządzania i audytu we wspólnocie. Narzędzie regulacyjne o statusie rozporządzenia, mające na celu promowanie dążenia do zrównoważonego rozwoju. System został otwarty do dobrowolnego uczestnictwa dla zakładów przemysłowych w kwietniu 1995 roku, a w 2001 roku rozszerzono go na wszystkie sektory. Obecnie EMAS jest dostępny na całym świecie dzięki mechanizmowi EMAS Global.
ISO 14001 – kamień milowy w zarządzaniu środowiskowym
Niemal równolegle z pojawieniem się EMAS, Międzynarodowy Komitet Normalizacyjny (ISO) rozpoczął prace nad uniwersalnym, globalnym standardem zarządzania środowiskowego. W 1996 roku światło dzienne ujrzała pierwsza wersja ISO 14001 - najpowszechniej dziś używanej normy regulującej system zarządzania środowiskowego. ISO 14001 został oparty na strukturze i założeniach BS 7750, jednak został rozszerzony i zharmonizowany na potrzeby międzynarodowe. Został również zaprojektowany tak, aby był zgodny z innymi systemami zarządzania, takimi jak ISO 9001, co ułatwiało integrację. Spójność z innymi systemami zarządzania opracowanymi przez ISO została podkreślona w wydaniu z 2015 roku. Norma ISO 14001 została wówczas poddana gruntownej przebudowie. Dzięki temu została dostosowana do struktury HLS (high-leven structure), co jeszcze bardziej poprawiło możliwości integracji z pozostałymi systemami zarządzania ISO. Położono również większy nacisk na przywództwo, integracje zarządzania środowiskowego z procesami strategicznymi oraz podejście oparte na cyklu życia. Od czasu ostatniej aktualizacji niebawem minie 10 lat. Nowa wersja standardu zbliża się zatem wielkimi krokami. ISO planuje, że prace WG 15 (Grupy Roboczej ISO) zakończą się w październiku 2025 roku wydaniem nowej normy ISO 14001.
Zarządzanie środowiskowe staje się coraz bardziej istotne z punktu widzenia biznesu. Powstające regulacje prawne w coraz to większy sposób mobilizują organizacje do zainteresowania się tym tematem na poważnie i profesjonalnie. Rośnie też coraz bardziej społeczna odpowiedzialność biznesu. Proaktywne podejście do ochrony środowiska pomaga w minimalizowaniu ryzyka, poprawie efektywności operacyjnej oraz redukcji kosztów. Zgodność ze standardem ESG zwiększa atrakcyjność inwestycyjną firmy, budując zaufanie wśród inwestorów i interesariuszy. Wzmacniamy też reputację firmy, budujemy lojalność klientów i wspieramy zrównoważony rozwój, co jest coraz bardziej oczekiwane przez społeczeństwo i rynek.
Autor: Mariusz Gołąb, Senior manager ds. ochrony środowiska