Wytyczne ECRRV część pierwsza
European Committee for Welding of Railway Vehicles (ECWRV) to Europejski Komitet ds. Spawania Pojazdów Szynowych, który zrzesza wszystkie Jednostki Certyfikujące Producentów Pojazdów Szynowych.
1 lutego 2024, jako TUV NORD Polska, otrzymaliśmy certyfikat uznania ze strony ECWRV. ECWRV jest właścicielem Online Register, czyli Rejestru Online, w którym to rejestrze powinny być umieszczane wszystkie certyfikaty wystawiane przez Jednostki Certyfikujące Producentów Pojazdów Szynowych (z angielskiego: Manufacturing Certification Bodies), a w skrócie, w dalszej części nazywanymi MCB.
Wszystkie MCB, które są uznane przez ECWRV mają obowiązek, aby wystawione certyfikaty były zgodne z wymogami normy EN 15085. MCB to niezależne i akredytowane podmioty gospodarcze, których zadaniem jest utrzymanie jednego poziomu kompetencji i, w ten sposób, utrzymanie tego samego, wysokiego poziomu certyfikacji wszystkich producentów. Nad tym czuwa właśnie komitet ECWRV, w którym to komitecie działają grupy robocze, które również opracowują różnego rodzaju dokumenty, w tym dwa główne, które pojawiły już dosyć dawno, lecz dopiero ostatnio zostały zaktualizowane. Są to dokumenty nazywane Wytycznymi ECWRV.
Część pierwsza Wytycznych ECWRV dotyczy przede wszystkim spraw związanych z uznaniem jednostek MCB, takich jak TUV NORD Polska, oraz ze szkoleniem i autoryzowaniem audytorów, którzy pracują w MCB. W Wytycznych przekazano także informacje dotyczące sposobu wykonywania audytu oraz to, co ma być objęte audytem podczas certyfikacji producentów pojazdów szynowych. Należy jeszcze raz podkreślić, że celem ECWRV jest wspieranie współpracy pomiędzy wszystkimi stronami zaangażowanymi w produkcję pojazdów szynowych.
Producenci wykonujący procesy spawania, którzy są wpisani do Rejestru Online w zakresie spawania produkcyjnego oraz serwisowego, naprawczego, remontowego, potwierdzają swoje kwalifikacje i przydatność zgodnie ze wspomnianą już normą EN 15085.
Dowodem uznania producenta spełniającego wymagania ECWRV i normy EN 15085 jest uzyskanie certyfikatu, który jest umieszczany w Rejestrze Online.
Jak wspomniano, w pierwszej części Wytycznych ECWRV opisano procedurę, w jaki sposób można uznawać audytorów. Autoryzowanym audytorem ECWRV w MCB można zostać, jeżeli spełnia się podstawowe kryteria związane z odpowiednim wykształceniem, którymi są: dyplom wyższej uczelni oraz dyplom EWE lub IWE czyli odpowiednio, Europejskiego Inżyniera Spawalnika lub Międzynarodowego Inżyniera Spawalnika. Dopuszczalne jest również posiadanie dyplomu EWT/IWT (Europejski / Międzynarodowy Technolog Spawalnik), ale tylko w wyjątkowych przypadkach.
Wiedza audytorów ECWRV jest kompleksowa i obejmuje praktycznie wszystkie aspekty związane z produkcją spawalniczą. W ramach szkolenia, a następnie egzaminowania audytorów, ECWRV wymaga wiedzy dotyczącej, m.in. zapewnienia jakości w spawalnictwie (normy EN ISO 3834), szkolenia personelu wykonującego połączenia nierozłączne, zasad uznawania personelu NDT, kwalifikowania technologii spawania, materiałoznawstwa, itd.
Aby MCB mogła uzyskać uznanie ECWRV, jednostka certyfikująca musi spełnić także wymagania normy EN ISO 17065. Nasza jednostka pozytywnie zakończyła proces certyfikacji w Polskim Centrum Akredytacji i uzyskała certyfikat i status Jednostki Certyfikującej Wyroby z szerokim zakresem, obejmującym także certyfikację producentów wg EN 15085.
Wracając do spraw technicznych związanych z certyfikacją producentów pojazdów szynowych, wymaga się, żeby przed audytem MCB producenci posiadali certyfikat według EN ISO 3834 w pełnym, standardowym lub podstawowym zakresie zapewnienia jakości w spawalnictwie.
Droga do certyfikacji
Przygotowanie do audytu rozpoczyna się od złożenia wniosku przez producenta. Po pozytywnej ocenie wniosku, MCB przesyła plan audytu. Następnie MCB przeprowadza audyt i przygotowuje raport, który zawiera jednocześnie rekomendację dla certyfikującego do przygotowania i podpisania certyfikatu.
W przypadku kilku zakładów produkcyjnych należących do jednego producenta, audyt certyfikujący musi uwzględniać wizyty we wszystkich lokalizacjach. Niedopuszczalna jest certyfikacja producenta z wieloma warsztatami tylko na podstawie audytu w jednym miejscu.
Certyfikacja, jeżeli wynik audytu był pozytywny, jest udzielana producentowi na okres trzech lat z zastrzeżeniem, że w każdym roku z kolejnych dwóch lat jest przeprowadzany u producenta roczny audyt nadzoru. Podobna sytuacja występuje, jeśli producent ma certyfikowany system zapewnienia jakości w spawalnictwie zgodnie z EN ISO 3834. Jeśli producent ma obie certyfikacje w TUV NORD Polska, to można oba audyty przeprowadzać kolejno po sobie, co zdecydowanie i korzystnie dla producenta wpływa na koszty certyfikacji lub nadzorów.
Należy podkreślić, że w wielu sytuacjach, w wielu miejscach, w wielu aspektach, te dwie normy: EN 15085 i EN ISO 3834, pokrywają się. Oczywiście norma EN 15085 jest bardziej specyfikacją produktową, a EN ISO 3834 jest bardziej związana z systemami jakości, jednak to właśnie ta jakość łączy szczególnie i mocno zastosowanie obu norm i ich wdrożenie u producentów pojazdów szynowych.
Bardzo ważną kwestią jest również to, że producent, który chce się certyfikować pod kątem spełnienia wymagań EN 15085, musi posiadać odpowiedni personel. Nie chodzi tutaj tylko o spawaczy, operatorów, badaczy NDT, ale również, a może nawet – przede wszystkim, o koordynatorów prac spawalniczych. Koordynatorzy muszą mieć odpowiednią i szeroką wiedzę oraz praktykę, które to cechy muszą być potwierdzone i uznane przez MCB. Odbywa się to poprzez kontrolę posiadanych certyfikatów i dyplomów (np. EWE, IWE, IWI-C, itd.) oraz, jeśli konieczne, przez tzw. rozmowę profesjonalną (fachową) z autoryzowanym audytorem ECWRV, która potwierdza znajomość zagadnień z EN ISO 14731 przez koordynatora prac spawalniczych.
Trzeba w tym miejscu wspomnieć, że pozytywna certyfikacja producenta nie upoważnia go w żadnym zakresie do używania jakiegokolwiek oznaczania swoich produktów w nawiązaniu do certyfikacji wg ECWRV.
Bardzo wiele przydatnych informacji znajduje się na stronie: https://en15085.joincert.eu/ Można tam znaleźć informacje dotyczące najbliższych szkoleń, seminariów lub konferencji. Jest lista uznanych MCB oraz ich audytorów. Są także dostępne dokumenty, w tym również Wytyczne ECWRV część pierwsza i druga.
Wytyczne ECWRV - część pierwsza kończą się bardzo ważną informacją, a mianowicie podaniem wymaganych i minimalnych godzin audytowych, które MCB powinna poświęcić na przeprowadzenie audytu w zależności od tego, z jakim poziomem klasyfikacji (CL1 do CL3) oraz z jaką wielkością firmy mamy do czynienia. Godziny audytowe są wpisywane do raportu z audytu i kontrolowane podczas audytów monitorujących przeprowadzanych przez ECWRV w danym MCB.
Wytyczne ECWRV część druga
Wytyczne ECWRV – część druga, to interpretacja wszystkich sześciu arkuszy normy EN 15085. Wszystkie arkusze normy zostały już na tę chwilę uaktualnione, a daty wydań można skontrolować na stronie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (np. https://sklep.pkn.pl/).
Druga część Wytycznych ECWRV, podobnie jak cała seria normy EN 15085, długo oczekiwała na aktualizację. Dopiero na ostatnim spotkaniu grupy roboczej podjęto decyzję o zakończeniu prac i opublikowaniu nowej rewizji tych Wytycznych. Mimo to, niestety, na stronie ECWRV w dalszym ciągu jest tylko ich stara edycja.
Jednak wszystkie MCB, w tym również MCB TUV NORD Polska, dostały wcześniej do opiniowania draft tych Wytycznych i na tej podstawie można już przedstawić najbardziej istotne i ciekawe zmiany lub interpretacje odnoszące się do zaktualizowanych arkuszy normy 15085.
EN 15085-1: ta część normy nie zawiera informacji technicznych, dlatego w Wytycznych – część II, można np. znaleźć wyjaśnienia dotyczące definicji „spare parts” i „replacement parts”. Oba sformułowania były inaczej wyjaśniane w różnojęzycznych edycjach normy EN 15085-1, dlatego ECWRV postanowiło odnieść się do tych interpretacji. Wg ECWRV „spare parts” to części zapasowe (np. wsporniki sprężyn, kabina maszynisty, itp.), które można w ramach napraw lub po wypadkach w całości wymienić. Natomiast „replacement parts” są to części, które ulegają naturalnemu zużyciu w trakcie eksploatacji, tj. np. szczęki hamulcowe i są wymieniane podczas okresowych przeglądów technicznych.
W EN 15085-1 jest również dodatkowy aneks - A, w którym podano przykład rozdzielenia odpowiedzialności i stosowania odpowiednich przepisów technicznych podczas wytwarzania cysterny kolejowej. Za górną część, czyli zbiornik cysterny, odpowiada producent uprawniony do jej wytwarzania zgodnie z przepisami RID (przewożenie materiałów niebezpiecznych). Dolna część, czyli platforma na której umieszczono cysternę, to część konstrukcji, za wykonanie której jest odpowiedzialny producent certyfikowany zgodnie z wytycznymi ECWRV i wymaganiami normy 15085. Punkt podziału odpowiedzialności stanowi w tym przypadku spoina łącząca pierścień wzmacniający zbiornik cysterny z blachą węzłową. Spoina ta należy do zakresu odpowiedzialności producenta certyfikowanego przez MCB.
W nawiązaniu do naszego motta: „Passion for safety”, czyli „Zamiłowanie do bezpieczeństwa”, TUV NORD Polska postanowił podjąć wyzwanie, aby stać się Jednostką Certyfikującą Producentów Pojazdów Szynowych (MCB) i oferować usługę certyfikacji naszym Klientom, którym, tak jak i nam, szczególnie zależy na bezpieczeństwie, w tym przypadku w obszarze kolejnictwa.
Bezpieczeństwo taboru kolejowego
Bezpieczeństwo na kolei jest bardzo istotne ponieważ każda awaria pojazdu szynowego może być przyczyną wypadku lub nawet katastrofy kolejowej. Oba typy zdarzeń w dalszym ciągu są spotykane, o czym chociażby mówił Pan Dyrektor Adam Kubiczek z Urzędowego Transportu Kolejowego wygłaszając referat pt. „Problemy spawalnicze w utrzymaniu i konstrukcji pojazdów kolejowych – nadzór Prezesa UTK” na konferencji zorganizowanej przez UDT w 2023 roku, w Warszawie.
Pan Kubiczek przedstawił dane statystyczne dotyczące wypadków kolejowych oraz opis wybranych przypadków z punktu widzenia braku spełnienia przez producentów wymagań normy 15085. Wskazał także jakie w dalszym ciągu są słabe punkty u producentów wykonujących pojazdy szynowe oraz elementy do tych pojazdów. Główne nieprawidłowości w procesie nadzoru nad utrzymaniem infrastruktury w zakresie stosowania spawania to: brak aktualnych uprawnień personelu spawalniczego, prace prowadzone niezgodnie z technologią spawania, niedokonywanie obowiązkowego przedłużenia ważności certyfikatów spawaczy, brak określenia w procedurach zasad przechowywania materiałów spawalniczych, niezgodne z wymaganiami sposoby przedłużania ważności uprawnień, brak personelu uprawnionego do badania złączy spawanych oraz brak zachowania wymaganej odległości spoin od skrajnych elementów przyjazdu kolejowo-drogowego.
W nawiązaniu do takich szczegółowych analiz UTK należy jeszcze raz podkreślić ważność i konieczność certyfikowania producentów pojazdów szynowych oraz stałego utrzymywania ich kompetencji poprzez ciągły nadzór nad udzieloną już certyfikacją. TUV NORD Polska, jako MCB uznana przez ECWRV certyfikuje i nadzoruje swoją certyfikację zgodnie ze wszystkimi wymaganiami opisanymi zarówno w normie EN 15085, jak również w Wytycznych ECWRV, część 1 i 2.
Tabor kolejowy był, jest i będzie w dalszym ciągu bardzo potrzebny. Budują się nowe linie kolejowe (np. Kraków Podłęże – Piekiełko) oraz są odnawiane te, bardzo już stare, jak np. linia kolejowa nr 104 łącząca Chabówkę z Nowym Sączem, która to linia jest częścią 555 kilometrowej trasy transwersalnej wybudowanej 140 lat temu podczas panowania w Galicji Cesarza Franciszka Józefa. Te nowe i nowoczesne inwestycje oraz ciągłe zmiany wymuszają na producentach dostosowanie się do nich ze swoimi poziomami jakości w produkcji. Nad wszystkim muszą również czuwać i kontrolować jednostki do tego uprawnione. TUV NORD Polska już od ponad 30 lat pomaga swoim Klientom we wszystkich aspektach związanych z certyfikacją i produkcją w różnych obszarach i dziedzinach, a od początku bieżącego roku 2024 jesteśmy także do pomocy w zakresie certyfikacji wg wymagań normy EN 15085 i serdecznie zapraszamy do współpracy.
Autor: Marian Szubryt, Kierownik Jednostki Certyfikującej Producentów ds. Certyfikacji wg PN-EN