Ηλεκτρικά απόβλητα και ανακύκλωση: τι μπορούμε να κάνουμε;

Τα ηλεκτρικά απόβλητα είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Τα μπλέντερ, οι τοστιέρες, τα κινητά και τα πλυντήρια συχνά δεν απορρίπτονται σωστά. Τι γίνεται με την ανακύκλωση αυτών στη Γερμανία; Πού και πώς μπορούμε να απαλλαχθούμε δωρεάν από τις παλιές μας συσκευές;

Στα τέλη του περασμένου έτους  οι περιβαλλοντολόγοι σήμαναν συναγερμό. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Φόρουμ WEEE (Waste Electrical and Electronic Equipment), το παγκόσμιο «βουνό» ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων έχει αυξηθεί σε ιστορικές διαστάσεις, περίπου στους 57,4 εκατομμύρια τόνους. Αυτό σημαίνει ότι τα πεταμένα κινητά, οι οθόνες, τα πλυντήρια ρούχων και τα ψυγεία στον κόσμο έχουν συνολικά μεγαλύτερο βάρος από το Σινικό Τείχος της Κίνας. Η συσσώρευση αυτού του «βουνού σκουπιδιών» οφείλεται κυρίως στην υπερκατανάλωση και στη μικρή διάρκεια ζωής των συσκευών. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι, εάν συνεχιστεί αυτή η τάση υπερκατανάλωσης, η μάζα των συσσωρευμένων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών σκουπιδιών θα αγγίξει τους 74 εκατομμύρια τόνους έως το 2030.

Σύμφωνα με το Global E-Waste Monitor 2020, ο μεγαλύτερος όγκος ηλεκτρονικών αποβλήτων παράγεται στην Ασία. Συγκεκριμένα, το 2019, έφτασε τους 25 εκατομμύρια τόνους, αντιπροσωπεύοντας το 46% του παγκόσμιου συνόλου σε όγκο. Επιπλέον, δώδεκα εκατομμύρια τόνοι δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη κατά την ίδια περίοδο, με δύο εκατομμύρια από αυτούς στη Γερμανία.

Πολύτιμο, αλλά θανατηφόρο για το περιβάλλον

Το βασικό πρόβλημα είναι ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία των ειδικών, μόνο το 17,4% των ηλεκτρονικών αποβλήτων στον κόσμο συλλέγεται και ανακυκλώνεται. Το μεγαλύτερο ποσοστό, αντίθετα, καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής ή καίγεται, μαζί με τα υλικά που περιέχονται στις συσκευές. Αυτά μπορεί να είναι πολύτιμοι πόροι όπως χρυσός, ασήμι, χαλκός και πλατίνα, αλλά και κλιματικά επιβλαβείς και τοξικές ουσίες, όπως ο υδράργυρος. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ερευνητών, περίπου 50 τόνοι του τοξικού μετάλλου βρέθηκαν σε ροές ηλεκτρονικών αποβλήτων μόνο το 2019.

Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, τα ηλεκτρικά απόβλητα συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή. Ως  εκ τούτου, τα  πεταμένα ψυγεία και οι μονάδες κλιματισμού εξέπεμψαν σχεδόν 100 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα το 2019, αντιπροσωπεύοντας το 0,3% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του φαινόμενου το θερμοκηπίου.

Αποτυχία του στόχου μείωσης των ηλεκτρικών αποβλήτων στη Γερμανία

Πολλές συσκευές απορρίπτονται εσφαλμένα και στη Γερμανία, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντος (UBA). Μικρές συσκευές όπως οι ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες συχνά καταλήγουν στα γενικά απόβλητα ή στον κίτρινο κάδο ανακύκλωσης, ενώ παλιές συσκευές όπως πλυντήρια ρούχων και ηλεκτρικός εξοπλισμός καταλήγουν πολύ συχνά σε μη πιστοποιημένες μάντρες απορριμμάτων ή ακόμη και σε μη εγγεγραμμένους συλλέκτες απορριμμάτων. Ως αποτέλεσμα, το 2019 συλλέχθηκε σωστά μόνο το 44,3% των ηλεκτρικών συσκευών στη Γερμανία, ποσοστό που απέχει πολύ από τον ελάχιστο στόχο συλλογής του 65% που ισχύει σε όλες τις χώρες της ΕΕ από το 2019.

Οι προγραμματισμένες βελτιώσεις περιλαμβάνουν νέες υποχρεώσεις επιστροφής για τους λιανοπωλητές, οι οποίες θα τεθούν σε ισχύ φέτος. Από την 1η Ιουλίου, τα σούπερ μάρκετ στη Γερμανία υποχρεώνονται να παραλαμβάνουν τις ηλεκτρικές συσκευές. Οι καταναλωτές θα μπορούν στο μέλλον να ανακυκλώνουν παλιές συσκευές τους, όταν πηγαίνουν για τα εβδομαδιαία τους ψώνια.  Αυτό τουλάχιστον ελπίζει ο πρόεδρος της UBA, Dirk Messer. Ωστόσο, υποστηρίζει ότι οι έμποροι, οι κατασκευαστικές εταιρείες και οι δήμοι είναι ανάγκη να συμβάλλουν στην ύπαρξη  περισσότερων επιλογών για  συλλογή και παραλαβή ηλεκτρικών συσκευών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ευκολότερη προσβασιμότητα στα κέντρα ανακύκλωσης ή με ευέλικτους χρόνους επιστροφής.

Δωρεάν απαλλαγή από τις παλιές ηλεκτρικές συσκευές: που και πως;

Το σύμβολο του διαγραμμένου κάδου που βρίσκεται στις ηλεκτρικές συσκευές καθιστά σαφές ότι απαγορεύεται να απορρίπτονται ως κοινά οικιακά απορρίμματα! Το ίδιο ισχύει και για τους λαμπτήρες LED, εξοικονόμησης ενέργειας και για τους σωλήνες φθορισμού. Η παράδοση των παλιών ηλεκτρικών συσκευών  γίνεται δωρεάν στα δημοτικά κέντρα ανακύκλωσης. Πολλές τοπικές αρχές προσφέρουν υπηρεσία συλλογής και ταυτόχρονα την παραλαβή αντικειμένων μεγάλου όγκου.

Μικρές ηλεκτρικές συσκευές έως και 25 εκατοστά μήκος – όπως κινητά τηλέφωνα, τοστιέρες, ξυραφάκια και ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες – μπορούν να παραδοθούν δωρεάν σε ηλεκτρονικά καταστήματα και διαδικτυακούς λιανοπωλητές όπως και σε σούπερ μάρκετ, ανεξάρτητα από το που έχει αγοραστεί η συσκευή.

Για μεγαλύτερες συσκευές, ισχύει η αρχή "new-for-old". Εάν κάποιος αγοράσει μια νέα τηλεόραση, ή έναν εκτυπωτή, ή ένα πλυντήριο ρούχων, η παλιά συσκευή πρέπει να επιστραφεί χωρίς χρέωση. Από την 1η Ιανουαρίου 2022, οι διαδικτυακοί λιανοπωλητές υποχρεούνται να επισημαίνουν ενεργά την επιλογή δωρεάν συλλογής.