Recykling
Nadrzędną ideą, przyświecającą recyklingowi, jest maksymalizacja ponownego wykorzystania materiałów odpadowych, z uwzględnieniem minimalizacji nakładów na ich przetworzenie. Przy czym słowo „odpadowych” nie jest do końca słuszne. Chodzi bowiem przede wszystkim o traktowanie jako surowiec wszystkich tych materiałów, wyrobów, urządzeń, które albo zakończyły swój cykl życia, albo są nieprzydatne w danym procesie.
Zawracanie materiału do obiegu zachodzić może zatem na 2 etapach: podczas produkcji dóbr oraz na etapie pokonsumenckim.
Początki recyklingu i gospodarki odpadami
Pierwsze przepisy dotyczące czystości wydano w Atenach w 320 r.p.n.e.. Zgodnie z nimi, zebrane odpady należało wywieźć poza granice miasta na odległość nie mniejszą niż 1 mila. Jednak pierwszym miastem ze zorganizowaną zbiórką odpadów były prawdopodobnie Teby. Od oczyszczania miast do systemu recyklingu musiało jednak upłynąć jeszcze wiele wody w rzekach, nad którymi miasta te były najczęściej lokowane. Tym bardziej, że średniowiecze nie sprzyjało postępowi w tej dziedzinie, choć to w tym właśnie okresie powstały pierwsze przepisy regulujące gospodarkę odpadami w nowożytnej Europie. Niemniej jednak jako pierwsi o recyklingu zaczęli myśleć Japończycy. Już w XI wieku rozpoczęli powtórne wykorzystywanie zużytego papieru. Z kolei jedną z pierwszych regulacji na starym kontynencie był wydany w 1373 roku tzw. wilkierz dla stołecznego miasta Krakowa. Był to miejski akt prawny, dotyczący zasad zachowania czystości w mieście oraz usuwania odpadów stałych i płynnych. Podobne przepisy dla Paryża, czy Wiednia, powstały dopiero w XVI wieku. Nieco lepiej rzecz się miała w okresie renesansu, co wynikało z chęci uniknięcia rozprzestrzeniania się kolejnych epidemii. Natomiast prawdziwa historia recyklingu i selektywnej zbiórki odpadów zaczyna się wraz z rewolucją przemysłową w XIX wieku.
Rewolucja przemysłowa
Rozwój przemysłu pociągnął za sobą gwałtowny rozwój miast, wzrost konsumpcjonizmu, a na wysypiska zaczęło trafiać coraz więcej odpadów, których wcześniej po prostu nie było. Wśród nich były oczywiście takie, które można było powtórnie wykorzystać przy ówczesnej technologii:
- puszki metalowe, opatentowane w 1810 r.;
- opakowania z tworzyw sztucznych, używane od 1869 r.;
- elementy wszelkich maszyn i urządzeń, produkowanych również na rynek konsumencki;
Zużyte przedmioty zaczęły wówczas służyć jako surowiec (recykling), a innym przydatnym, lecz zużytym przedmiotom nadawano nowe funkcje (ponowne użycie). Niestety, wydajność tych działań, mających nawet czasami znamiona zorganizowanego systemu, nie była wystarczająca, aby w stu procentach pozbyć się problemu z odpadami.
U schyłku XIX wieku, w Nowym Jorku, z inicjatywy pułkownika George’a E. Waringa, powstało pierwsze centrum recyklingu. Waring wprowadził pierwszy zorganizowany system czyszczenia ulic miasta, a także sortowania i zbierania odpadów. Jego wysiłki zmieniły wizerunek Wydziału Sanitarnego Nowego Jorku, wypracowując jednocześnie podstawy, które doprowadziły nas do nowoczesnych systemów recyklingu, czyszczenia ulic i zbiórki odpadów.
Współczesne podejście do recyklingu
Wykorzystywanie odpadów i surowców wtórnych na szeroką skalę rozpoczęło się dopiero w drugiej połowie XX wieku. W latach 70-tych w Stanach Zjednoczonych i krajach Europy Zachodniej system segregacji odpadów został wprowadzony szeroką skalę. Pierwsze regulacje dotyczące recyklingu na poziomie Unii Europejskiej pojawiły się dopiero w latach 90-tych. W 1994 roku opublikowana została Dyrektywa 94/62/WE określająca poziomy odzysku i recyklingu opakowań i odpadów opakowaniowych. W 2015 roku UE ogłosiła Circular Economy Action Plan (CEAP), będący kompleksowym zbiorem przyjętych działań legislacyjnych i pozalegislacyjnych, których celem jest przejście gospodarki europejskiej z modelu liniowego na cyrkularny. W CEAP określono 54 działania oraz cztery wnioski ustawodawcze dotyczące odpadów, które zostały przyjęte lub wdrożone do 2019 r. W marcu 2020 roku, Komisja Europejska przyjęła nowy CEAP, który stał się elementem Europejskiego Zielonego ładu. UE jest obecnie uznawana za lidera w kształtowaniu polityki gospodarki o obiegu zamkniętym na całym świecie.
Audyt recyklera
W tym miejscu warto przypomnieć, że w Polsce, tak jak w wielu krajach UE, działalność w zakresie recyklingu lub innego niż recykling odzysku odpadów opakowaniowych, ich eksportu, jak również przetwarzania ZSEiE może się wiązać z koniecznością przeprowadzania corocznych audytów zewnętrznych.
Audyty przeprowadzane są do 30 kwietnia danego roku i obejmują rok poprzedni. Do ich przeprowadzenia zobowiązani są:
- prowadzący proces recyklingu lub inny niż recykling proces odzysku odpadów opakowaniowych, którzy wystawiają dokumenty DPR i posiadają zezwolenie na przetwarzanie odpadów pozwalające na odzysk odpadów o masie przekraczającej 400 Mg;
- eksportujący odpady opakowaniowe oraz dokonujący wewnątrzwspólnotowej dostawy odpadów opakowaniowych i wystawili w danym roku kalendarzowym dokumenty EDPR o masie przekraczającej 400 Mg;
- prowadzący zakład przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego;
- organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
Do przeprowadzenia audytu zostało niewiele ponad miesiąc czasu. To ostatni dzwonek, aby zdążyć przed ustawowym terminem. Zapraszamy!